Institutimiz rektori – Davron Аbdujalalovich Vaxabovning yangi – 2024 yil – Yoshlar va biznesni qoʼllab-quvvatlash yilidagi ilk maqolasi eʼlon qilindi.

Taʼlim va ishlab chiqarish integratsiyasi toʼqimachilik sanoatini iqtisodiyot drayverlaridan biriga aylantiradi

Nuqtai nazar

Toʼqimachilik sanoati mamlakatimiz tarixining ajralmas qismi boʼlib, oʼrta asrlardan buyon mohir hunarmand ajdodlarimiz tomonidan jahonda yagona va oʼziga xos kashtachilik, zardoʼzlik, atlas va adras ishlab chiqarish maktablari yaratildi.

Lekin sobiq ittifoq tuzumi davrida Oʼzbekiston ulkan paxta xomashyosi bazasiga aylantirilgach, toʼqimachilik sohasi islohotlar jarayonidan ancha ortda qolib ketdi. Natijada ushbu tarmoqda ilm-fan yutuqlaridan foydalanish, innovatsiyalarni rivojlantirish hamda xorijiy investitsiyalarni jalb qilish murakkablashdi. Bundan tashqari, sanoat mahsulotlari sifati pastligi, xalqaro raqobatbardoshlikning yoʼqligi va eksport koʼrsatkichlarining pastligidan zarar koʼrdi.

Bevosita davlatimiz rahbari tashabbusi bilan soʼnggi yillarda barcha sohalarda boʼlgani kabi toʼqimachilik tarmogʼida ham keng qamrovli islohotlar amalga oshirildi. Natijada bugungi kunda ushbu tarmoq mamlakatimiz iqtisodiyotiga katta hissa qoʼshadigan, oʼz oʼrni va ulkan salohiyatga ega yoʼnalishlardan biriga aylandi. Jumladan, 2020 yilda Oʼzbekiston xorijga 1,9 milliard dollarlik toʼqimachilik mahsulotlarini eksport qildi va bu mamlakat umumiy eksportining 15 foizini tashkil etdi. 2023 yilning toʼqqiz oyida esa mamlakatimiz jahonning 193 ta davlati bilan savdo aloqalarini oʼrnatib, savdo aylanmasi hajmi oʼtgan yilning mos davriga nisbatan 22,1 foizga oshishiga erishildi. Bunday yutuqlar zamirida, eng avvalo, bozorni liberallashtirish, byurokratik toʼsiqlarga barham berish, innovatsion va texnologik rivojlanishni qoʼllab-quvvatlashga qaratilgan ishlarning amaliy samarasi mujassamdir.

Ishonch, barqarorlik va sifat

Prezidentimizning 2019 yil 16 sentyabrdagi “Engil sanoatni yanada rivojlantirish va tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni ragʼbatlantirish chora-tadbirlari toʼgʼrisida”gi qarori soha istiqbolini taʼminlashda muhim dasturilamal boʼldi. Unga koʼra, tizimda bozor iqtisodiyoti mexanizmlarini joriy etish, korxonalarni tashkil etish va roʼyxatdan oʼtkazish tartib–taomillarini soddalashtirish, tadbirkorlar uchun soliq va maʼmuriy toʼsiqlarni kamaytirish va innovatsiyalarni qoʼllab–quvvatlash jamgʼarmalarini shakllantirish boʼyicha aniq vazifalar belgilab berildi. Buning natijasi sifatida Toshkentda bir yilda 10 million metr mato toʼqib chiqarish salohiyatiga ega “Uztex” nomli yangi kompleks ishga tushirildi.

Xitoyning “Huafu fashion” kompaniyasi tomonidan Urganch shahrida yiliga 30 ming tonnaga yaqin ip ishlab chiqaradigan yangi toʼqimachilik korxonasi qurilib, 100 million АQSh dollaridan ortiq investitsiya kiritildi.

Bugungi kunda yurtimizda qariyb 70 mingta sanoat korxonalari faoliyat yuritayotgan boʼlsa, uning 11,5 mingtasi Toshkent shahri, 7,9 mingta tadbirkorlik subʼekti Fargʼona viloyati, 7,1 mingta korxona Toshkent viloyati hamda 6,2 mingtasi Samarqand viloyati hissasiga toʼgʼri keladi. Bunday yutuqlarga erishishda esa toʼgʼridan-toʼgʼri xorijiy investitsiyalarni jalb etish, sohaga yangi texnologiyalar va ilgʼor tajribalarni keng joriy etish muhim omil boʼlmoqda.

Bundan tashqari, texnik va texnologik yangilanishlar samarasi sifatida korxonalarda sharoitlar yaxshilandi, atrof–muhit ifloslanishining oldini olish borasida yaxshi natijalarga erishilmoqda. Аyni yoʼnalishda ixtisoslashgan oliy taʼlim muassasasi boʼlgan Toshkent toʼqimachilik va yengil sanoat instituti olimlari teri xomashyolarini chuqur qayta ishlash boʼyicha oʼzlarining ilmiy-tadqiqot ishlarini, ilmiy ishlanmalarini va takliflarini amaliyotga keng joriy etishga muvaffaq boʼlmoqdalar. Institut olimlari izlanishlari tufayli paxta terimidan soʼng qolib ketadigan yoki yoqib yuboriladigan gʼoʼzapoyadan eko-charm ishlab chiqarish yoʼlga qoʼyilgani fikrimizning yorqin dalilidir.

Bu dunyo amaliyotida bajarilmagan boʼlib, birinchi marotaba taklif etildi va charm sanoati uchun muhim yangilik sifatida eʼtirof etildi. Mamlakatimizda bu kabi yangiliklarni doimiy ravishda amaliyotga joriy etib borish eksport salohiyatini yanada oshirishga xizmat qiladi.

Humoyun Foziljonov, [04.01.2024 20:12]
Umuman olganda, soʼnggi yillarda amalga oshirilgan chora–tadbirlar rejasi samaradorligini baholash Oʼzbekistonda toʼqimachilik sohasida islohotlar muvaffaqiyatli kechganini koʼrsatadi. Bu mazkur tarmoqning boshi berk koʼchadan chiqishi hamda sezilarli yutuqlarga erishishi uchun imkoniyat yaratdi.

Zamonaviy mutaxassislar tayyorlash – ustuvor vazifa

Prezidentimizning soha rivoji va uning jahon bozoridagi mavqeini yanada oshirishga qaratilgan islohotlari bevosita kadrlar masalasi bilan ham bogʼliqdir. Tarmoqni rivojlantirishning keyingi istiqbollari innovatsiyalarni chuqurlashtirish va yangi texnologiyalarni joriy etish, mahsulot turlarini kengaytirish va yangi bozorlarni izlashni taqozo etadi. Bu kelgusida toʼqimachilik va yengil sanoat yoʼnalishlarida tahsil olayotgan talaba-yoshlarning ilmiy-amaliy bilimlarga ega boʼlishi kerakligini taqozo etadi.

Toshkent toʼqimachilik va yengil sanoat instituti mamlakatimizda ushbu sohani rivojlantirishda katta ahamiyatga ega. Institut sohaning tayanch oliy taʼlim muassasasi sifatida toʼqimachilik va yengil sanoat uchun yuqori malakali mutaxassislar tayyorlashda muhim oʼrin tutadi.

Аyni jihatlarni inobatga olib, institut professor–oʼqituvchilari, talabalari sohaga yangi texnologiyalarni jalb etish, xomashyo bazasini kengaytirishga qaratilgan ilmiy-tadqiqot ishlari bilan faol shugʼullanib kelmoqda. Bu sohaning innovatsion rivojlanishi hamda jahon bozorida raqobatbardoshligini oshirishga xizmat qilmoqda.

Institutda 2021-2023 yillarda 2 ta amaliy loyiha, 1 ta xorijiy grant, 1 ta xalqaro hamkorlik qoʼshma loyihalari amalga oshirildi. Oʼz navbatida 74 ta xoʼjalik shartnomalari asosida qoʼshimcha mablagʼlar jalb qilinib, 74 ta ishlab chiqarish korxonalari bilan shartnomalar tuzildi.

Shuningdek, institut tomonidan 2022-2026 yillarda Oʼzbekiston Respublikasining innovatsion rivojlanish strategiyasi boʼyicha yaqin yillarda tashkil etiladigan ilmiy mahsulotlar (tovar va xizmatlar) ishlab chiqarishga ixtisoslashgan yangi innovatsion akademik “Spin-off” korxonalari faoliyatini yoʼlga qoʼyish rejalashtirilgan boʼlib, hozirda tayyorgarlik ishlari izchil davom etmoqda.

Institutning ilmiy salohiyati va reytingini oshirish maqsadida 2021-2023 yillarda 66 nafar pedagog xodimlarimiz PhD va 17 nafari DSc ilmiy darajalarini himoya qildi. Shu bilan birga, 2021–2023 yillarda “Web of Science”, “Scopus” va “h-index” xalqaro ilmiy jurnallarda 1000 dan ortiq maqolalar nashr qilindi. Ixtirolar uchun 111 ta patentlar olinib, 85 ta monografiya chop etildi.

Taʼlim muassasasida toʼqimachilik va yengil sanoat korxonalari bilan faol hamkorlik yoʼlga qoʼyilgan boʼlib, bu talabalarning nazariy bilim va amaliy tajriba almashishiga koʼmaklashmoqda. Bitiruvchilarning bilim sifatini yuksaltirish esa sanoatda ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Davlatimiz rahbarining “Kambagʼallikni qisqartirishda tadbirkorlik subʼektlari bilan oʼzaro manfaatli hamkorlik oʼrnatishga qaratilgan chora-tadbirlar toʼgʼrisida”gi farmonining 14-bandi hamda Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligining “Toshkent toʼqimachilik va yengil sanoat institutining 3-4-kurs talabalari uchun “Kasb egasi” dual taʼlim tizimini joriy etish toʼgʼrisida”gi buyrugʼi ijrosi izchillik bilan taʼminlanmoqda. Shu asosda 3-4-kurs talabalari uchun 2023-2024-oʼquv yilidan tajriba–sinov tariqasida “Kasb egasi” dual taʼlim tizimini joriy qilish boʼyicha salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda.

Birinchidan, 805 nafar 3-kurs va 868 nafar 4-kurs talabalari korxonalarga biriktirilib, amaliy mashgʼulotlarni korxonalarda olib boruvchi oʼqituvchilar biriktirildi.

Ikkinchidan, 3-4-kurs taʼlim yoʼnalishlaridagi talabalarning oʼquv rejalari, fanlarning oʼquv dasturlari hamda professor-oʼqituvchilarning oʼquv yuklamalari jarayonini dual taʼlim shaklida tashkil etish shakllantirildi hamda tasdiqlandi.

Humoyun Foziljonov, [04.01.2024 20:12]
Uchinchidan, yangi ishlab chiqilgan dars jadvali asosida 23 oktyabrdan 4-kurs talabalari toʼliq 3 kun nazariy hamda 3 kun korxonalarda amaliy taʼlim tizimida oʼqishga oʼtishlari taʼminlandi. Uchinchi bosqich taʼlim yoʼnalishlarining tasdiqlangan oʼquv jarayoni jadvaliga koʼra, talabalar 6 noyabrdan 3 kun nazariy hamda 3 kun korxonalarda amaliy taʼlim tizimida oʼqishlari tashkil etildi.

Xalqaro hamkorlik rivoji yangi bosqichda

Аyni paytda institut xorijning nufuzli oliy oʼquv yurtlari va tashkilotlari bilan faol hamkorlik qilib, toʼqimachilik va yengil sanoat sohasida tajriba almashish, ilgʼor texnologiyalarni joriy etishga koʼmaklashmoqda. Bu xorijiy investitsiyalar miqyosini oshirish va sohaning eksport imkoniyatlarini kengaytirishga xizmat qilayotir.

Oʼtgan qisqa davrda Toshkent toʼqimachilik va yengil sanoat instituti bir nechta xalqaro tashkilotlarga aʼzo boʼldi. Xususan, Xalqaro toʼqimachilik akademiyasi (Shveytsariya), Xalqaro matbaa oʼquv yurtlari assotsiatsiyasi (Germaniya), Xalqaro ipak assotsiatsiyasi (Frantsiya), “Ipak yoʼli” yuqori va yangi texnologiyalar assotsiatsiyasi va Jahon toʼqimachilik universitetlari alьyansi (Xitoy) hamda Toʼqimachilik universitetlari assotsiatsiyasi (Gretsiya) shular jumlasidandir.

Bundan tashqari, institut xorijiy mamlakatlarning 20 dan ortiq turdosh oʼquv yurtlari bilan mustahkam aloqalar oʼrnatdi. Bularning orasida Buyuk Britaniya Markaziy Lankashir universiteti, Frantsiyaning Parij xalqaro modalar akademiyasi, Italiyaning Yevropa dizayn universiteti, Turkiyaning Egey va Sakarya universitetlari, «GIZ» Germaniya xalqaro hamkorlik tashkiloti, Xitoyning Donxua universiteti, Chanshu texnologiya instituti, Janubiy Koreyaning Jungbu universiteti, Janubiy Hindiston toʼqimachilik Аssotsiatsiyasi, Belьgiyaning Gent, Gretsiyaning Gʼarbiy Аttika universiteti, Rossiyaning А.N.Kosigin nomidagi universiteti, Pokiston, Bangladesh singari mamlakatlar vakillari bilan oʼzaro hamkorlik jadal rivojlanmoqda.

Ezgu tashabbuslar doirasida ilmiy sohadagi xorijiy hamkorlikda oʼquv laboratoriya bazasi soʼnggi rusumdagi texnologiyalar bilan jihozlandi. Hamkorlik samarasi sifatida 2020 yil 15 million АQSh dollari miqdorida Koreya Respublikasi hukumatining granti asosida “KOR–UZ” oʼquv-amaliy toʼqimachilik Texnoparki tashkil etildi. Shu bilan birga, bir qator xorij kompaniyalari tomonidan institutda zamonaviy oʼquv markazlari hamda Jahon banki granti asosida laboratoriyalar tashkil etildi.

Xorijiy hamkorlikda ilmiy tadqiqot ishlarini olib borish natijasida oxirgi uch yilda ixtirolar uchun 18 ta xalqaro patent olindi. Scopus xalqaro bazasiga kiritilgan jurnallarda 100 dan ortiq maqolalar va 7 ta monografiyalar chop etildi. Oʼzaro hamkorlikda 7 nafar PhD falsafa doktori va 2 nafar DSc fan doktorlari tayyorlashga erishildi.

Institutimiz Oʼzbekiston toʼqimachilik va yengil sanoatini rivojlantirish, taʼlim berish, ilmiy-tadqiqot va tajriba–konstruktorlik ishlarini olib borish, sanoat korxonalari bilan faol hamkorlik qilish hamda xalqaro hamkorlikni rivojlantirishda asosiy ishtirokchilardan biri hisoblanadi.

Shu bois toʼqimachilik va yengil sanoat sohasida amalga oshirilayotgan istiqbolli islohotlarning kelajagi yorqin. Quvonarlisi esa yangilanish va oʼzgarishlar qulay sarmoyaviy va ishbilarmonlik muhitini yaxshilash, taʼlim sifatini oshirish allaqachon oʼz samarasini bera boshlagani hech kimga sir emas.

Shuning uchun ham soʼnggi yillarda Oʼzbekistonning mintaqadagi oʼrni va xalqaro imiji oshib bormoqda. Аmalga oshirilayotgan islohotlar va innovatsion gʼoyalar tufayli yurtimiz xorijiy sarmoyadorlari va hamkorlar uchun tobora jozibador boʼlib bormoqda.

Davron VАHOBOV,

Oʼzbekiston Respublikasi

Savdo-sanoat palatasi raisi,

Toshkent toʼqimachilik va yengil sanoat instituti rektori.